Assos Antik Kenti, Çanakkale’nin Ayvacık ilçesine bağlı Behramkale Köyü’nde bulunmaktadır. Behramkale, Osmanlı Döneminde kurulmuştur ve aynı zamanda koruma altındaki bir sit alanıdır. Hala tarihi dokusunu koruyan parke taşlı köy yolundan yokuş yukarı çıkarak 3.000 yıllık bir geçmişe sahip Assos Antik Kenti’ne giriş yapılabiliyor.
Antik Kent’teki ilk kazı çalışmaları 1838 yılında gerçekleştirilmiş ve bulunan mimari bloklar Fransa’ya götürülmüştür. Sonrasındaki kazı çalışmaları ise 1881-1883 yılları arasında Amerikalılar tarafından yapılmış ve o dönemde Athena Tapınağı’ndaki Tanrıça Heykeli ve kabartmalar Amerika’ya götürülmüştür. Günümüzde bu antik kente ait birçok eser Amerika Boston Müzesi’nde ve Paris Louvre Müzesi’nde sergileniyor. Kalanlar ise Çanakkale ve İstanbul Arkeoloji Müzelerinde bulunuyor.
Zaman içerisinde Lidyalılar, Persler, Makedon Krallığı, Bergama Krallığı, Romalılar, Osmanlılar gibi farklı güçlerin egemenliğine girmiş olan bu antik kenti özel kılan yanlarından birisi de Antik çağ yazarlarına göre ünlü filozof Aristotales’in Assos Kralı Hermeias’ın daveti üzerine M.Ö. 348 yılında Assos’a gelmesi ve burada 3 yıl yaşamış olmasıdır.
Athena Tapınağı: M.Ö. 6. yy’da kurulmuş olan Assos Antik Kenti’nin en üst noktasındaki yerleşim yeri olan akropolis sönmüş volkanik bir tepenin üzerinde bulunmaktadır. Denizden 236 m yükseklikte yer alan, Midilli Adası’na nazır muhteşem Edremit Körfezi manzaralı bu noktadaki en görülmeye değer yapı Athena Tapınağı’dır.
Kaz Dağları’na sırtını dayamış Assos Antik Kenti, Akropolisin olduğu tepeden başlayarak denize doğru uzanan bir hat boyunca teraslar halinede inşa edilmiştir. Üst kısımlarda soyluların, aşağıya doğru ise halkın diğer kesiminin yaşam alanları bulunuyor. Bu nedenle odeon denilen tiyatro, gymnasion denilen düşünsel ve bedensel eğitim merkezi, agora denilen kentin çarşısı gibi alanlar aşağıya doğru uzanan alanlarda kurulmuştur. Tam deniz kıyısında ise antik liman bulunuyor.
Odeon – Tiyatro: Binlerce yıla ve depremlere rağmen hala ayakta kalan tiyatrosu doğal bir kayanın yamacına yaslanmıştır. Denize nazır Midilli Adası’nı gören bu tiyatronun orijinalinde yaklaşık 5.000 kişilik olduğu biliniyor. Aslında bu bize Assos antik kentinin büyüklüğüne dair de bilgi veriyor.
Tiyatronun mimarisinde Roma Dönemi’nde bazı değişiklikler yapılmış. Özellikle ilk sıradaki oturma grubuna ait olan bölümün kesilerek yükseltilmiş ve korkuluk levhalar eklenmiş olması Roma Dönemi’nde gladyatör oyunlarının yapıldığına dair bir kanıt olarak karşımıza çıkıyor. Burası günümüzde ise 1.500 kişiyi ağırlama kapasitesiyle zaman zaman çeşitli gösteri ve konserlere ev sahipliği yapmaya devam ediyor.
Assos antik liman: Bölgenin hiç şüphesiz en dikkat çekici yerlerinden birisi de burası. Butik otelleri ve balık restoranlarıyla Assos’un kalbi diyebiliriz burası için. Antik dönemde liman aktif iken Günümüzde görmüş olduğunuz balıkçı teknelerine sığınak olan liman 3.000 yıl öncesindeki görkemini hala koruyor.
